Birleşik Patent Mahkemesi’nin “Uzun Kolu” Türkiye’ye Uzanır Mı?
Birleşik Patent Mahkemesi'ni Kuran Anlaşma (“Anlaşma”) yıllar süren çaba sonucunda 2013 yılında Avrupa Birliği (“AB”) üyesi devletlerin çoğunluğu tarafından imzalandı ve 1 Haziran 2023’te yürürlüğe girdi.
Birleşik Patent Mahkemesi (UPC), Anlaşma’ya taraf üye devletler için ortak bir mahkeme olarak kurgulandı. Dolayısıyla UPC, Anlaşmaya taraf üye devletlerin yargı sisteminin bir parçası haline geldi ve üniter etkili Avrupa Patentleri ile EPO tarafından verilen Avrupa Patentleri ile ilgili uyuşmazlıkları çözmek için yetkili kılındı.
UPC’nin yargılama yetkisinin kapsamında EPO tarafından verilen Avrupa Patentleri de yer alınca akıllara Avrupa Patent Sözleşmesi’ne (“EPC”) taraf olup AB üyesi olmadığı için istese de Anlaşmaya taraf olamayacak olan ülkeler UPC’nin Avrupa Patentleri hakkında vereceği kararlardan etkilenecek midir sorusu gelmiştir.
Her ne kadar UPC’ye Avrupa Patentleriyle ilgili uyuşmazlıkları çözme yetkisi tanınmış olsa da, EPC’ye taraf olup Anlaşmaya taraf olmayan ülkelerin UPC'nin yapacağı yargılamanın dışında kalacağını düşünmek hukuk mantığına pek de ters değildir.
Mahkemelerin yargı yetkisinin ülkeselliği ilkesi gereği UPC'nin bir Avrupa Patentinin ihlali veya hükümsüzlüğü hakkında vereceği kararın Türk mahkemeleri veya Türkiye Cumhuriyeti Devleti bakımından bir bağlayıcılığı olmayacaktır.
Ancak UPC'nin yargı yetkisine giren patentlerden biri olan Avrupa Patentleri söz konusu olduğunda, AB üye ülkeleri mahkemenin yargılama yetkisini sadece Anlaşma’ya taraf olan devletler ile sınırlamak istememiştir. Madem bir Avrupa Patenti söz konusudur o halde UPC’nin yetkisi Anlaşma’ya taraf olmasa dahi bu Avrupa Patenti’nin geçerli olduğu tüm devletlere uzanabilmelidir.
UPC, Anlaşma’ya taraf üye devletler için ortak bir mahkeme olarak, Medeni Ve Ticari Konularda Yargı Yetkisi İle Kararların Tanınması Ve İcrası Hakkında AB Regülasyonu No. 1215/2012 (“Brüksel IA”)’ya tabi olmadığından, Brüksel IA Regülasyonu, 15 Mayıs 2014 tarihli, Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin 542/2014 sayılı Regülasyonu (“Brüksel IB”) ile değiştirilmiş ve yapılan değişikliklerle AB yargı sistemi içine entegre edilmiştir.
Brüksel IB değişikliği ile ortak mahkemenin yargı yetkisi düzenlenmiş ve Anlaşma’ya taraf olan bir Üye Devletin mahkemelerinin Anlaşma ile düzenlenen bir konuda yargı yetkisine sahip olacağı yerlerde ortak mahkemenin de yargı yetkisine sahip olacağı ifade edilmiştir. Böylece UPC’nin, AB üyesi olup Anlaşmaya taraf olan devletlerin ulusal mahkemelerinin, Anlaşma ile düzenlenen konularda yetkili olduğu her durumda yetkili olacağı açıklığa kavuşturulmuştur.
Brüksel IB Madde 71b paragraf (3) ise AB üyesi olmadığı için Anlaşmaya taraf olamayacak ülkelerde gerçekleşen patent ihlali fiilleri bakımından ikametgahı AB üyesi bir ülkede bulunmayan davalılar üzerinde UPC'nin yargı yetkisi elde etmesini UPC’ye, belli şartların sağlanması durumunda “mülkiyet temelli yan yargı” yetkisi ile tanımıştır.
Nitekim Brüksel IB 71b (3) hükmüne bu son hali verilmeden önce değişiklik önerisinin tartışıldığı hazırlık çalışmaları kapsamında özellikle “Türk davalı” örneği verilmiş “Örneğin, Birleşik Patent Mahkemesi açısından, mülkiyet temelli yargı yetkisi, Mahkemenin, birden fazla AB üye devletini ve Türkiye’yi kapsayan bir Avrupa patentini ihlal eden bir Türk davalıya karşı yargı yetkisini sağlamasını temin edecektir.” şeklindeki ifade ile hükmün amacının EPC’ye taraf ve fakat UPC’yi kuran Anlaşmaya taraf olmayan bir ülkenin vatandaşının bir Avrupa Patentini ihlal etmesi halinde davalının bu eylemi nedeniyle UPC tarafından tazminata mahkûm edilebilmesi olduğu ifade edilmiştir.
Madde hükmünden açıkça anlaşılamasa da yargılamanın doğası gereği, UPC'nin patent ihlali fiili nedeniyle doğan zararın tazminine hükmedebilmesi için öncelikle bir tecavüz yargılaması yapması ve tecavüzü tespit ettikten sonra oluşan zararın tazmini için 71/b(3) ile getirilen yetkisini kullanması gerekecektir.
AB üyesi olmayan bir devletin yetkili mahkemelerince verilmiş bir tecavüz hükmünü aramayan veya şart koşmayan Brüksel IB 71b (3) aslında UPC’ye, AB üyesi olmayan bir devlette gerçekleşen bir Avrupa Patentine tecavüz fiilini tespit etme ve bu fiil nedeniyle patent sahibinin AB içinde veya dışında uğramış olduğu zararların tazmin edilmesine hükmetme yetkisi vermektedir.
Yukarıda ifade edildiği gibi, UPC, AB bakımından ortak mahkemedir. Ancak Türkiye gibi AB üyesi olmayan bir devlet için böyle bir yetki devri söz konusu değildir. Buna karşılık Brüksel IB madde 71b (3) ile getirilen düzenleme ile AB’de ikametgahı olmayan bir Türk davalının UPC tarafından tazminata mahkum edilmesi mümkün hale gelmiştir. Bu kişinin UPC yargılaması kapsamında savunma hakkını ne ölçüde kullanabileceği konusuysa belirsiz bırakılmıştır.
Avrupa Komisyonu Teklifinde, Brüksel IB madde 71b, paragraf 3 ile getirilen düzenlemenin neden gerekli olduğunu izah ederken; bir Avrupa Patentinin ihlali halinde davalının AB içinde bulunmayışının yarattığı durumun bu hüküm sayesinde “dengeleneceği” ifade edilmiştir. Aynı dengenin Komisyon toplantısında yer verilen örneğe atıfla, bir Türk davalı bakımından nasıl sağlanacağı ise tartışılmamıştır.
Brüksel IB 71b (3) hükmünün tartışıldığı hazırlık çalışmalarında Türk vatandaşları spesifik olarak işaret edildiği için, davalıların Türk mahkemeleri nezdinde bazı karşı tedbirler arayacağı düşünülebilir. Bu kapsamda akla ilk gelen, son yıllarda çok da popüler olan, “dava yasağı hakkında tedbir” (“anti-suit injunction,” (“ASI”)) kararlarıdır.
Türk yargısının tahsis ettiği bir “ASI” henüz var olmasa da prensip olarak ihtiyati tedbiri düzenleyen genel hükümlere dayanılarak bu tür bir tedbir kararının verilmesi mümkündür. UPC’nin yarattığı bu yargı yetkisi ile karşı karşıya kalan bir Türk davalı da Türk Mahkemeleri önünde açacağı bir davayla kendisine patent ihlali iddiasını yönelten tarafın UPC nezdinde dava açmaması VEYA açılmış bir dava varsa bu davada ihtiyati tedbir veya benzeri tedbirlere başvurmaması yönünde ihtiyati tedbir kararı verilmesini talep edebilir.