Kripto Varlıklara İlişkin Düzenlemeler Yürürlükte

Kripto varlıklara ilişkin hukuki bir düzenleme yapılması ihtiyacı uzun süredir tartışılmaktaydı. 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda 7518 sayılı Kanun (“Kanun”) ile yapılan ve 2 Temmuz 2024 tarihli ve 32590 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren değişiklikler ile kripto varlıklar, Türk hukukunda ilk kez kapsamlı bir hukuki zemine oturtulmuş oldu. Kanun pek çok açıdan ikincil düzenleme yetkisini Sermaye Piyasası Kurulu’na (“Kurul”) bırakmış olup Kanunun yürürlüğe girmesinden itibaren Kurul tarafından alınan ilke kararları da Kanun ile çizilen hukuki çerçevenin somutlaştırılmasını sağlamaktadır.  

Kanunun Kapsamı

Kanun kapsamında genel olarak, kripto varlıklara ilişkin teknik terimler tanımlanmakta ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarının uyması gereken usul ve esaslar ile yükümlülüklerin ihlali halinde uygulanacak yaptırımlar belirlenmektedir.

1. Kripto Varlıklar

Kanuna göre kripto varlıklar, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlıklar olarak tanımlanmaktadır.

Kanun kapsamında esasen sermaye piyasası araçlarına özgü haklar tanıyan kripto varlıklar ile platformlarda işlem gören, ilk satışı ya da dağıtımı gerçekleştirilen kripto varlıklar yer almaktadır. Örneğin Kurulun 2024/48 esas sayılı ilke kararında NFT’ler ile sadece sanal oyunlarda çeşitli unsurlar oluşturmak ya da temin etmek amacıyla kullanılan kripto varlıkların alım-satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer ve saklama işlemlerini gerçekleştirenler hakkında Kanun hükümlerinin uygulanmayacağına karar verilmiştir. Sermaye piyasası araçlarına özgü haklar tanıyan kripto varlıklar dışında, dağıtık defter teknolojisinin veya benzer bir teknolojik altyapının geliştirilmesi suretiyle oluşturulan, değeri bu teknolojiden ayrıştırılamayan nitelikte olan kripto varlıkların satış ya da dağıtımının, Kanunun sermaye piyasası araçlarıyla ilgili hükümlerine tabi olmaksızın platformlar nezdinde yapılabilmesi konusunda esaslar belirleme yetkisi de Kurula verilmiştir. Kurul henüz bu tip kripto varlıkların platformlarda listelenme şartlarını belirlememiş olmakla beraber ilerleyen zamanlarda TÜBİTAK’ın da teknik desteği ile beraber bu esasların belirlenmesi beklenmektedir.

2. Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar

Kanun uyarınca kripto varlık hizmet sağlayıcılar aşağıdaki gibidir:

   i. Platformlar: Kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama ve belirlenebilecek diğer işlemlerin bir veya daha fazlasının gerçekleştirildiği kuruluşları kapsayacak şekilde geniş tanımlanmıştır. Hem Kanundaki düzenlemelerin hem de Kurulun ilke kararlarının bu aşamada, sektördeki faaliyetlerin çoğunu yürüten kuruluşlar da olmaları sebebiyle daha çok platformlara yönelik olduğu görülmektedir.

   ii. Kripto Varlık Saklama Hizmeti Sağlayan Kuruluşlar: Platform müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdandan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanması, yönetimi veya Kurulca belirlenecek diğer saklama hizmetlerini sunan kuruluşlar olarak tanımlanmıştır. Kripto varlıkların saklanmasına ilişkin hizmetler ayrı bir kategori olarak ele alınmış olup buna ilişkin ilke ve kuralların Kurul tarafından ilerleyen dönemlerde yapılacak ikincil düzenlemelerle belirlenmesi beklenmektedir.

   iii. Kanuna Dayanılarak Yapılacak Düzenlemelerde Kripto Varlıkların İlk Satış ya da Dağıtımı Dâhil Olmak Üzere Kripto Varlıklarla İlgili Olarak Hizmet Sağlamak Üzere Belirlenmiş Diğer Kuruluşlar: Bu kapsama giren kuruluşların belirlenmesi adına ikincil düzenlemeler beklenmektedir.

Bu noktada Kanundaki tanımların oldukça geniş kapsamlı şekilde düzenlenmiş olmasının Kanunun kapsamının sınırlarının belirlenmesinde birtakım belirsizliklere yol açtığı gözlemlenmektedir. Uygulamada düzenlemelerin ağırlıklı olarak platformlara yönelik olduğu düşünülse de kripto piyasasında faaliyet gösteren pek çok diğer kuruluşun da Kanuna ve Kurulun belirleyeceği ikincil düzenlemelere tabi olabileceği unutulmamalıdır.

Faaliyet İzni Alınmasına İlişkin Yükümlülük

Kanunun kripto varlık hizmet sağlayıcılara ilişkin getirdiği en temel yükümlülük, hizmetin sunulabilmesi için Kuruldan faaliyet izni alınması zorunluluğudur. Kurul, 2024/38 sayılı ilke kararı ile birtakım nitelikleri taşımayan kuruluşların sektörde yol açabilecekleri olumsuzlukların önüne geçilebilmesini teminen platformların kuruluşuna ilişkin aşağıdaki şartları belirlemiştir:

• Türkiye’de Anonim ortaklık şeklinde kurulmaları,
• paylarının tamamının nama yazılı olması,
• paylarının nakit karşılığı çıkarılması,
• asgari 50.000.000 TL sermayesinin tamamının nakden ödenmiş olması ve öz sermayesinin bu tutardan az olmaması,
• esas sözleşmenin Kanun ve ilgili düzenlemelerde yer alan hükümlere uygun olması (örn. ticaret unvanlarında sunacakları hizmetleri göstermesi amacıyla “kripto varlık alım satım platformu” ibaresinin yer alması; işletme konusunun münhasıran kripto varlık alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer ve bunların gerektirdiği saklama işlemlerinin bir veya daha fazlasının gerçekleştirilmesi olarak belirlenmiş olması ve yönetim kurulunun asgari olarak üç üyeden oluşması vb.),
• kurucuların, ortakların ve yöneticilerin Kanun ve düzenlemelerde belirtilen şartlara haiz olması (örn. kurucuların yüz kızartıcı suçlar, devletin güvenliğine karşı suçlar, bankacılık sistemine karşı suçlardan hükümlü bulunmamış olması,  gerekli mali güç ve işin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip olması vb.),
• ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması.

Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti yürütenlerin 2 Temmuz 2024 tarihinden itibaren bir ay içinde faaliyet izni almak için Kurula başvuruda bulunması gerektiği ön görülmüştür. Bu süre içerisinde Kurula faaliyet izni almak için 80 kuruluş başvurmuş olup bu kuruluşların listesine Kurulun internet sitesinde yayınlanan Faaliyette Bulunanlar Listesi‘nden ulaşılabilir. Kurulun internet sitesinde de açıkça belirtildiği gibi bu liste henüz geçici bir liste olup bu listenin varlığı bu listede yer alan kuruluşların ilgili mevzuat uyarınca yetkilendirildiği anlamına gelmemektedir, dolayısıyla henüz faaliyet izinlerine ilişkin başvurular henüz değerlendirilme aşamasında olup henüz faaliyet izin aldığı duyurulan bir kuruluş bulunmamaktadır. Öte yandan Kurulun internet sitesinde ayrıca faaliyetlerini durdurma ve lisans başvurusunda bulunmama kararı alan kuruluşlar Tasfiye Beyanında Bulunanlar Listesi’nde, faaliyet izni başvurusunda bulunmuş olmasına rağmen başvurusu işlemden kaldırılan ya da işleme alınmayan kuruluşlar Başvurusu İşlemden Kaldırılan Platformlar Listesi ve Başvurusu İşleme Alınmayan Platformlar Listesi’nde sayılmaktadır.

Diğer Yükümlülükler ve Yasak Faaliyetler

Kurulun 2024/48 sayılı İlke Kararı kapsamında bazı yasak faaliyetler ile Kanun ile birlikte kripto varlık hizmet sağlayıcıların uyması gereken diğer yükümlülükler düzenlenmiştir. Bu çerçevede düzenlenen önemli yükümlülüklerden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Öncelikle müşteriler adına açılacak olan hesapların açıkça ilgili platform müşterilerine ait olduğu belirtecek şekilde tanımlanacağı ve amacı dışında kullanılamayacağı düzenlenmiştir.
• Platformların müşterilerinin nakit transferlerinin bankalar veya bu konuda yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla gerçekleştirilmesinin zorunlu olduğu ve müşteri nakitlerinin elden alınamayacağı ve müşteriye elden teslim edilemeyeceği ve platform nezdinde herhangi bir şekilde saklanamayacağı düzenlenmiştir.
• Platformların emirleri Kuruma bildirdikleri internet siteleri, mobil uygulamaları veya kayıtlı telefonları üzerinden almaları esas kılınmıştır, bunun dışında anlık mesajlaşma uygulamaları üzerinden emir alınması yasaklanmıştır. Bu kapsamda uygun görülen ortam veya yöntemler dışında, (i) döviz bürosu benzeri yapıda çalışmak suretiyle kripto varlıkların alım satım, ilk satış ya da dağıtım, takas, transfer, bunların gerektirdiği saklama işlemlerinin gerçekleştirilmesi veya müşterilerin kripto varlıklarının nakde veya nakdinin kripto varlıklara çevrilmesi gibi işlemlerin ya da (ii) doğrudan kullanıcıları arasında kripto varlıkların alım, satım ve takasının yapılmasına imkan sağlayan eşler arası dijital pazar yerlerinde, kendi adına fakat başkası hesabına işlemlerin düzenli uğraşı, ticari veya mesleki faaliyet olarak icra edilmesinin izne tabi bir faaliyet olabileceği, izinsiz kripto varlık hizmet faaliyeti olarak değerlendirilebileceği unutulmamalıdır.
• Platformların müşterilere karşı taraf olduğu işlemlerde ancak cüzdanlarında var olan kripto varlıklar kadar işlem yapmaları öngörülmüş, müşteriye ait kripto varlıklar üzerinde kendileri veya başkası lehine tasarrufta bulunmaları yasaklanmıştır. Ayrıca platformların kripto varlıkları ödünç veya kredi olarak vermesi ya da bu sonucu doğuracak işlemler yapması da yasaklanmıştır.
• Getiri ve/veya zarara karşı garanti taahhüdünde bulunulması ile müşteri kazandıran kişilere veya kazandırdıkları müşterilere herhangi bir menfaatin sağlandığı promosyon kampanyalarının düzenlenmesi de yasaklanmıştır.
• Alınan emirlerin kayıtlarının nasıl tutulacağına ilişkin de yükümlülükler getirilmiş olup internet sitesi veya mobil uygulamadan alınan emirlerde tarih, zaman ve emri veren kaynak; telefon ile alınan emirlerde ise emirlere ilişkin ses kayıtları tahrif edilemez şekilde saklanması gerektiği belirtilmiştir. Bu kayıtların öngörülen şekilde tutulması amacıyla gerekli alt yapının kurulması için 8 Kasım 2024’e kadar süre verilmiştir.

Yurtdışında Yerleşik Platformlar  

Kanun, yurtdışında yerleşik platformlara ilişkin de düzenlemeler içermektedir. Buna göre; yurt dışında yerleşik platformlar tarafından Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyette bulunulması ya da Kurulca yapılacak düzenlemeler kapsamında kripto varlıklara ilişkin yasaklanmış bir faaliyetin Türkiye’de yerleşik kişilere sunulmasının da izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığı sayılacağı düzenlenmiştir.

Yurt dışında yerleşik platformlar tarafından (i) Türkiye’de iş yeri açılması, (ii) Türkçe internet sitesi oluşturulması, (iii) sunulan kripto varlık hizmetlerine ilişkin olarak doğrudan ve/veya Türkiye’de yerleşik kişi ya da kurumlar aracılığıyla tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinde bulunulması durumlarından herhangi birinin varlığı hâlinde faaliyetlerin Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olduğu kabul edileceği belirtilmiştir. Özellikle tanıtım ve pazarlama faaliyetlerinin geniş bir uygulama alanı bulabileceği ve pek çok yurt dışı hizmet sağlayıcının kapsama girmesine neden olabileceği unutulmamalıdır.

Ayrıca faaliyetlerin Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olduğunun tespitine ilişkin ilave kıstasların Kurul tarafından belirlenebileceği de düzenlenmiş olup henüz Kurul tarafından bu yönde bir belirleme yapılmamıştır.

Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik faaliyetleri olan yurt dışında yerleşik platformların faaliyet izni başvurusunda bulunmamış olması halinde, 2 Ekim 2024 tarihine kadar Türkiye’deki yerleşik kişilere yönelik faaliyetlerini sonlandırmış olması gerekmektedir. Buna uygun hareket etmeyen platformlar yaptırımlarla karşılaşabilecektir.

Yurt dışında yerleşik kripto varlık hizmet sağlayıcılardan platformlara spesifik olarak düzenlenen bu hususların somut uyuşmazlıklarda diğer kripto varlık hizmet sağlayıcılara da uygulanabileceği tartışılmaktadır. Nitekim yaptırımlar izinsiz kripto varlık hizmet sağlayıcılığına ilişkin genel olarak ele alınmaktadır. 

Yaptırımlar

Kanun, getirilen düzenlemelere ve yükümlülüklere aykırılık halinde uygulanacak yaptırımları da düzenlemiştir:

• Faaliyet izni almaksızın kripto varlık hizmet sağlayıcılığı faaliyeti gösteren gerçek ve tüzel kişi yetkililerin üç yıldan beş yıla kadar hapis ve adli para cezası ile cezalandırılması ön görülmektedir. Bunun re’sen takip edilebilecek bir suç olduğu unutulmamalıdır. Pratikte Kurulun bildirimi üzerine soruşturma ve kovuşturma yapılabileceği düşünülmektedir.
• Kripto varlık hizmet sağlayıcının görevi nedeniyle kendisine tevdi edilmiş olan veya koruma, saklama ve gözetimiyle yükümlü olduğu para veya para yerine geçen evrak veya senetleri, diğer malları veya kripto varlıkları kendisinin ya da başkasının zimmetine geçiren kripto varlık hizmet sağlayıcının yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile diğer mensuplarının sekiz yıldan on dört yıla kadar hapis ve adli para cezası ile cezalandırılacakları ve kripto varlık hizmet sağlayıcının zararını tazmine mahkûm edilecekleri düzenlenmiştir.
• Faaliyet izni kaldırılan bir kripto varlık hizmet sağlayıcının; hukuken veya fiilen yönetim veya kontrolünü elinde bulundurmuş olan gerçek kişi ortaklarının kripto varlık hizmet sağlayıcının ya da müşterilerinin kaynaklarını, her ne suretle olursa olsun kripto varlık hizmet sağlayıcının emin bir şekilde çalışmasını tehlikeye düşürecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak kendilerinin veya başkalarının menfaatlerine kullandırmak suretiyle, kripto varlık hizmet sağlayıcıyı veya müşterilerini zarara uğratmalarının zimmet olarak kabul edileceği, bu fiilleri işleyenler hakkında 12 yıldan 22 yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezasına hükmolunacağı; ancak, adli para cezasının miktarının kripto varlık hizmet sağlayıcının ve müşterilerinin uğradığı zararın üç katından az olamayacağı ve ayrıca meydana gelen zararın müteselsilen ödettirilmesine karar verileceği düzenlenmiştir.
• Ayrıca, izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin, internet aracılığı ile yürütüldüğünün tespit edilmesi halinde; internet aracılığıyla yapılan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine Kurul tarafından karar verilebileceği düzenlenmiştir.

Kurulun ayrıca kripto varlık hizmet sağlayıcının mali yapılarının güçlendirilmesini isteme ve faaliyetlerini geçici olarak durdurma ya da faaliyet yetkilerini kaldırma yetkisi de bulunmaktadır.

Sonuç ve Özet Değerlendirme

Kanun, kripto varlıklar ve ilişkili hizmetler bakımından kapsamlı bir çerçeve sunmaktadır. Kanun kapsamının geniş tutulması uygulamada şimdilik birtakım belirsizliklere ve karışıklıklara sebep olsa da Kurula verilen ikincil düzenleme yapma yetkisi doğrultusunda Kurulun, kanuni çerçeveyi pek çok açıdan detaylandırmaya başladığı görülmektedir. Kurulun ilerleyen aşamalarda Kanunda Kurul tarafından belirleneceği ifade edilen diğer hususlar ile birlikte kripto varlıkların platformlarda listelenme şartlarını belirlemesi, yurt dışında yerleşik platformların hangi tür ek faaliyetlerin Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olduğunun belirlenmesi, faaliyet izni başvurularını sonuçlandırması ve izinsiz faaliyetlerde bulunanlara yönelik denetimlerini sıkılaştırması beklenmektedir. Kurulun yapacağı ikincil düzenlemeler ile duyuruları yakından takibi büyük önem arz etmektedir.