Sorumlu Sosyal Medya Etkileyicisi Nasıl Olunur?
Türkiye’de Ocak 2024 itibariyle 57,50 milyon sosyal medya kullanıcısı olduğu[1], 2024 yılı reklam yatırımlarında yaklaşık %71,2 ile en yüksek paya dijital mecranın sahip olduğu, dijital yatırımlar içinde sosyal medya etkileyicilerinin (influencer) payının %5 olduğu[2] ve sosyal medya etkileyicilerinin kitlelerin tüketim davranışlarını yönlendirmedeki etkisi dikkate alındığında sosyal medya etkileyicilerinin sosyal medya üzerinden yaptığı reklamların ve bu reklamlara ilişkin hukuki düzenlemelere uymanın önemi anlaşılmaktadır. Bu nedenle Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği, Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz (“Kılavuz”) gibi hukuki düzenlemelerde sosyal medya etkileyicileri tarafından yapılan reklamlara ilişkin çeşitli hukuk kuralları öngörülmüştür.
Ticaret Bakanlığı bünyesindeki Reklam Kurulu, sosyal medya etkileyicileri tarafından yapılan reklamları sıkı denetime tabi tutmaktadır. Ticaret Bakanlığı’nın Dijital Mecralarda Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Araştırma Raporu’na göre 2023 yılında Kurul gündeminde görüşülerek karara bağlanan dosyaların %79’unu dijital mecralarda yayınlanan reklamlar ve uygulamalar oluşturmuştur.[3] Çeşitli kaynaklardan elde edilen verilere göre; online mecralar üzerinden gerçekleştirilen reklam ve benzeri paylaşımlar ile ilgili olarak Reklam Kurulu yılın ilk 8 ayında 89 milyon 59 bin 840 TL idari para cezası uyguladı[4]. Söz konusu cezaların bir kısmının muhatabı doğrudan sosyal medya etkileyicileri olmakta; bir kısmında ise sosyal medya etkileyicisi ile reklam verene veya içeriğin yayınlandığı mecraya da idari yaptırım cezası uygulanabilmektedir. Bu tür idari yaptırımların konusu ise başta sosyal medya etkileyicilerinin reklam olduğunu açıkça tüketicilere belirtmeksizin örtülü reklam aracılığıyla çeşitli ürün veya hizmetleri tanıtması, Kılavuzda belirtilen #reklam, #işbirliği, #sponsorluk gibi ayırt edici zorunlu ifadeleri hiç veya gereği gibi kullanmaması veya reklam hukukunun genel düzenlemelerine aykırı içerikler sunuyor olması gibi çok çeşitli şekillerde ortaya çıkabilmektedir.
Sosyal medya etkileyicilerinin mevzuatta öngörülen yükümlülüklerine ve yasal düzenlemelere uyumunun artması amacıyla Ticaret Bakanlığı, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Reklam Özdenetim Kurulu işbirliğinde “Sorumlu Sosyal Medya Etkileyicileri Eğitimi[5]” gerçekleştirilmeye başlanmıştır. 2 ayda bir düzenlenmesi öngörülen eğitimlerden ilki 25 Kasım 2024 tarihinde Instagram platformu üzerinden 300 bin ve üstü takipçisi olan sosyal medya etkileyicilerinin katılımına açık olarak gerçekleştirilmiştir.[6] 71 sosyal medya etkileyicisinin katılımıyla gerçekleşen eğitimde; tüketici hakları, sosyal medya reklamlarına ilişkin yasal düzenlemeler, sosyal medya faaliyetlerinde vergilendirme, yasal yükümlülükler ve Reklam Kurulu kararları gibi konulara değinilmiştir. Sorumlu Sosyal Medya Etkileyicileri Eğitimi’nin 2.’sinin ise 9 Ocak 2025 tarihinde gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.
Söz konusu eğitim programı zorunlu olmayıp bu eğitime katılmak ve katılım sertifikası almak sosyal medya etkileyicisi olabilmek ve bu alanda faaliyet gösterebilmek için yasal bir zorunluluk değildir. Katılım tamamen gönüllük esasına dayanmaktadır. Yasal, etik ve sorumlu pazarlama iletişimi değerlerini desteklemek amacıyla gerçekleştirilen bu eğitim sosyal medya etkileyicileri tarafından büyük bir ilgiyle karşılanmıştır ve ilk eğitime yüksek sayıda katılım gerçekleşmiştir. Katılımcılar tarafından tanıtım ve reklamlarının açık ve anlaşılabilir olması, ne tür ifadelerle ne şekilde bunu takipçi ve izleyicilerine doğru şekilde duyurabilecekleri konularında edindikleri bilgilerin son derece yararlı olduğu, eğitim sayesinde konu hakkında pek çok soru işaretinin ortadan kalktığı ve Kılavuz sayesinde mevzuatın anlaşılmasının kolaylaştığı yönünde olumlu geri bildirimlerde bulunulmuştur. Eğitime katılım gösteren yüksek takipçi sayısına sahip pek çok sosyal medya etkileyicisinin sertifika programı hakkında yaptığı olumlu değerlendirmeler diğer sosyal medya etkileyicilerinin bu eğitimlere katılımını teşvik edebilecek ve eğitimin yaygınlaşmasıyla birlikte sorumlu sosyal medya etkileyicisi olma bilincinin artmasına katkı sağlayabilecektir.
Sonuç olarak; sosyal medya üzerinden gerçekleştirilen reklamların hem tüketiciler hem sosyal medya etkileyicileri nezdinde olumsuz etkilerinin ortaya çıkmaması için hukuki düzenlemeleri anlamak ve hayata geçirmek, Reklam Kurulu kararlarını düzenli olarak takip etmek ve bu alanda düzenlenen eğitimlere katılmak sosyal medya etkileyicileri bakımından önem arz etmektedir. Bu durum aynı zamanda hukuki düzenlemelere uyumun kademeli olarak yerleşmesi ve somutlaşması açısından kritik bir rol oynamaktadır.