+18 İbaresi Kullanımının Zorunlu Tutulduğu Tanıtımlar

Reklam Kurulu 2022 Temmuz ayında vermiş olduğu son derece tartışmalı bir kararında bir giyim firmasının internet sitesinin ana sayfasında “Seçtiğim Ailem" başlığı altında yer alan tanıtımların içeriğinde; "Seçtiğim Ailem: Seçilmiş bir aile, birbirini desteklemeyi ve sevmeyi özellikle seçen insanlardan oluşuyor. Kimi seviyor olursanız olun, her ne olursa olsun orada olmaya ve kim olduğunuzu kutlamaya odaklanıyor. Birbirlerini seçen LGBTQIA+ aileleri ile tanışın (...)" gibi ifadelerin Anayasa ile Reklam Yönetmeliği’ne aykırı olduğuna karar vermiş ve söz konusu tanıtımlar hakkında durdurma cezası vermiştir.

Reklam Kurulu anılan kararında; gerek Anayasamız gerekse uluslararası anlaşmalarla ve yasal düzenlemelerle teminat altına alınan çocukların yararının korunması ilkesi doğrultusunda haber tanıtımı veya bir ticari ürüne ilişkin reklam gibi medya faaliyetlerinde çocukların duygularının ve masumiyetlerinin korunması, onlara zarar verecek her türlü etkiden sakınarak yayın yapılmasının gerekliliğinden hareketle,  çocuklara yönelik ürünlerin de reklam ve satışının yapıldığı e-ticaret sitesinde cinsellik ve erotizm içeren, tüm cinsel yönelimlere yönelik ifade ve görüntülerin çocukların korunması amacıyla “18+” ibaresine yer verilerek sunulması gerektiği, ancak söz konusu reklamlarda “LGBTQIA+” ibarelerine yer verilmesine rağmen herhangi bir uyarıya yer verilmeden tanıtıma konu ürünlerin satışa sunulduğu, dolayısıyla bu durumun çocukların ve gençlerin zihinsel, ahlaki, psikolojik ve toplumsal gelişim özelliklerini olumsuz yönde etkilediği, kültürel ve ahlaki sosyal davranışları bozmaya, değiştirmeye yönelik olduğu değerlendirmelerinde bulunmuştur.

Yine anılan karara Reklam Yönetmeliği'nin 24. maddesinin “Çocuklara yönelik olan veya çocukları etkileme olasılığı bulunan reklamlar ile çocukların oynadığı reklamlar; çocukların fiziksel, zihinsel, ahlaki, psikolojik ve toplumsal gelişim özelliklerini olumsuz yönde etkileyebilecek hiçbir ifade ya da görüntü içeremez; kültürel, ahlaki ve olumlu sosyal davranışları bozmaya, değiştirmeye veya kötülemeye yönelik unsurlar içeremez.” yönündeki düzenlemesi gerekçe gösterilmiştir.

Anılan karar birçok yönden eleştiriye açıktır. Öncelikle Reklam Kurulu’nun, reklam mevzuatına aykırı olduğu sonucuna vardığı ifadeler, reklam veren firmanın sunduğu mallarla ilişkili olmayıp yalnızca reklam veren firmanın LGBTQIA+ bireylere yönelik genel destekleyici tutumuna ve farkındalık yaratma çabalarına ilişkindir. Bu haliyle ilgili ifadelerin Reklam Kurulu’nun denetim yetkisi kapsamına giren bir reklam ve tanıtım faaliyeti sayılıp sayılmayacağı tartışmalıdır.

Bu ifadelerin teknik anlamda reklam ve tanıtım sayıldığı ihtimalde de Reklam Kurulu’nun kararı, Türk hukukunda söz konusu tema ve ibareleri içeren ürünlerin “+18” ibaresi ile satışa sunulmasını düzenleyen herhangi bir hukuk kuralının mevcut olmaması sebebiyle tartışmaya açıktır. Zira eşitlik, kişinin maddi ve manevi bütünlüğü ve özerkliği, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkı Anayasayı hiçbir surette ihlal etmediği gibi bilakis anayasal koruma altındadır. Reklam Kurulu bu kararı ile ticari reklam ve tanıtımlara ilişkin yepyeni bir ilke benimsemiş bulunmaktadır. Söz konusu ilke ve sınırlamanın hukuki bir dayanağının olup olmadığı oldukça tartışmalı olup herhangi bir mevzuat hükmünde yer almayan bu sınırlamanın Reklam Kurulu kararları ile hukuk sistemine dahil edilmiş olması nedeniyle herhangi hukuki dayanağı olmadığı değerlendirilebilir.

Reklam Kurulu’nun birtakım uluslararası anlaşma ve Anayasamızı gerekçe göstererek ailenin sevgi ve güven temellerine işaret eden ifadelerin hangi yönüyle çocuk ve gençlerin gelişim özelliklerini olumsuz yönde etkilediğinin gerekçesi açık bir şekilde ortaya konulmamıştır.

Reklam Kurulu’nun bu kararıyla, 2020 Kasım ayında vermiş olduğu ve yine benzer gerekçelerle tartışmalı olan, çeşitli e-ticaret siteleri üzerinden satışa sunulan ve “normal”, “LGBT”, "LGBT Power", "Equality, Bisexual, Freedom, Lesbian, Gay, Love is Love, Homosexual, LGBT Relationship”, "Love is Love", "Pride”, "Peace”, "Love is Love” ifadeleri ve gökkuşağı temaları içeren tişört, sweatshirt, kahve kupası, telefon kılıfı, plaj havlusu gibi ürünlerin bu internet sitelerinde “+18” yaş uyarısı olmaksızın tanıtımlarının ve satışlarının yapılmasının Anayasa ve Reklam Yönetmeliği’ne aykırı olduğu sonucuna vardığı kararındaki eleştiriye açık tutumunu sürdürdüğü görülmektedir.


Aboneliğinizi Yönetin

Güncel hukuki görüşlerimiz ve etkinliklerimiz hakkında özelleştirilmiş bilgilendirme için abone olun.