Yapay zeka teknolojileri ve özellikle bilgisayar sistemlerinin metin, görüntü, ses ve sair verileri işleyerek özgün içerik oluşturmasına imkan tanıyan üretken yapay zeka modelleri bu senenin en çok konuşulan konularından biri olmuş, bunların oluşturduğu çıktıların eser niteliğini haiz olup olmadığı, ilgili çıktılar üzerinde kimin hak sahibi olacağı ve başkalarına ait telif haklarının ihlali hususları dünya çapında yoğun olarak tartışılmıştır.
Halihazırda dünya çapında, yapay zekanın meydana getirdiği eserler üzerinde hak sahibi olamayacağı, sadece insan zihninin yaratıcılığına telif koruması sağlanabileceği şeklinde genel bir yaklaşım benimsenmiştir. Şöyle ki, Amerika Birleşik Devletleri’nde verilen “Zarya of the Dawn” kararında[1], yapay zeka kullanılarak üretilen karikatürleri de içeren bir çizgi roman için yapılan telif başvurusuna sadece yazarın oluşturduğu metin ve görsellerin düzenlenmesi hususları bakımından telif koruması tanınmış, doğrudan yapay zeka tarafından oluşturulan ve yazarın özgün yaratımı olmadığı belirtilen görseller ise tescil kapsamından çıkarılmıştır. Öte yandan, Çin Mahkemesi tarafından 27 Kasım 2023 tarihinde verilen “Li v. Liu” kararında ise davacı tarafından yapay zeka kullanılarak oluşturulan görsellerde davacının telif hakkı sahibi olduğu hususu kabul edilmiştir.[2] Mahkeme bu tespitini ilgili parametreleri ayarlayanın ve görüntüyü seçenin insan olduğu ve nihai çıktının insanın entelektüel girdisine göre üretildiği ve onun kişiselleştirilmiş ifadesini yansıttığı değerlendirmesine dayandırmıştır.
Ayrıca, başkalarına ait telif haklarının yapay zeka ile ihlali ise gerek yapay zeka sağlayıcıları, gerek kullanıcılar[3] gerekse de yasa koyucuların ayrı bir dikkat ile hareket ettiği ve tartıştığı bir konudur.
Bu husus Avrupa Parlamentosu’nun gündeminde de önemli bir yer tutmakta olup, Avrupa Komisyonu tarafından 2021 yılında tanıtılan Yapay Zeka Yasa tasarısı, ilgili komite tarafından önerilerle birlikte Avrupa Parlamentosu’na iletilmiş ve Parlamento tarafından 14 Haziran 2023 tarihinde kabul edilmiştir.[4] Tasarı kapsamında, üretken yapay zeka sağlayıcılarının bu yapay zeka modellerini ve açıklamaları ile birlikte bunların geliştirilmesinde kullanılan veri kaynaklarını yeni bir kamu veri tabanına kaydettirmeleri; yapay zeka tarafından üretilen içerikler bakımından bu hususun belli olacağı surette işaretleme yapmaları, tasarımlarını Birlik kurallarını ihlal edecek içerik üretimini önleyecek surette gerçekleştirmeleri, yapay zeka eğitme verisi olarak kullanılan verilerden telif hakkına tabi olanları yeterli ayrıntı içeren bir özetle birlikte yayınlamaları hususları kararlaştırılmıştır. 08 Aralık 2023 tarihinde ise Parlamento ve Konsey müzakerecileri Yapay Zeka Yasasının son hali üzerinde geçici bir anlaşmaya varmışlardır.
Geçtiğimiz sene içerisinde ise bir grup yazar, gerek OpenAI’ye ait ChatGPT gerekse de Meta’ya ait benzer fonksiyona sahip LLaMA yapay zeka sistemi kapsamında, kendilerine ait eserlerin izinsiz olarak yapay zekayı eğitme verisi olarak ve/veya çıktı olarak kullanıcılara sağlanması suretiyle haklarının ihlal edildiği iddiası ile ilgili şirketlere karşı toplu dava ikame etmiştir.[5] NewYork Times da kendi içeriklerinin kullanıcılara ChatGPT ve Copilot arama sonuçları ile izinsiz surette sağlandığını belirterek telif hakkı ihlalinden kaynaklı olarak OpenAI ve Microsoft’a dava açmıştır.[6] Bu davalar halihazırda derdest olup, bu tür davalarda mahkemelerin nasıl bir tutum benimseyeceği, ilgili alanın gelişimi açısından belirleyici olacaktır. Google ve Microsoft gibi şirketler ise yapay zeka sistemlerinin kullanıcılarına karşı telif hakkı ihlali nedeniyle başlatılan hukuki süreçlerde, eğer kullanıcı kullanım koşullarına uygun surette hareket etmişse, ilgili hukuki süreç bakımından yargılama giderlerini/sorumluluğu üstleneceğini belirten açıklamalarda bulunmuşlardır.
Ülkemizde ise bu alanda henüz herhangi bir yasalaşma çalışması ve/veya mahkeme kararına rastlamamakla birlikte, yapay zeka uygulamalarının yaygın kullanımı da gözetildiğinde önümüzdeki yıllarda hukuki alanda da gelişmeler yaşanması kaçınılmazdır.