Tarım ve Orman Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından hazırlanan İlaç Etkin Maddesi Üretimi Amaçlı Kenevir Yetiştiriciliği ve Kontrolüne Dair Yönetmelik (“Yönetmelik”) 13 Eylül 2024 tarihinde 32661 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yönetmelik; ilaç etkin maddesi elde etmeye yönelik kenevir yetiştiriciliğinin; kontrolü, hasadı, değerlendirilmesi, işlenmesi, imhası, ihzarı, ihracı ve/veya satın alınması/satılması ile bilimsel araştırma amaçlı izin verilen kurum/kuruluşların kenevirden elde edilen çiçek ve yaprakları amacı dışında kullanmalarını engelleyecek her türlü tedbirin alınmasını, gerekli kontrollere ilişkin görev ve sorumluluklar ile denetim esaslarını kapsayacak hükümler içermektedir.
Yönetmelik kapsamında ilaç etkin maddesi üretimi amaçlı kenevir yetiştiriciliği yapılabilmesi için öncelikle Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğüne (“TMO”) başvuru yapılarak gerekli koşulların sağlanması halinde bir yetiştiricilik sözleşmesi imzalanması, ardından Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumundan üretim yeri izin belgesi alınması ve ardından tekrardan TMO’ya başvurularak yetkinlik belgesi alınması gerekecektir. Son olarak TMO’dan yetkinlik belgesi alan gerçek ve tüzel kişilere Bakanlık tarafından kenevir yetiştiriciliği izin belgesi düzenlenecektir.
Buna ek olarak, Yönetmelik uyarınca üniversiteler, Bakanlık araştırma enstitüleri ile araştırma izni bulunan kuruluşlar, yetkinlik belgesi almaksızın ilaç etkin maddesi üretimi amaçlı kenevir yetiştiriciliği kapsamındaki bilimsel araştırmalar ve Ar-Ge çalışmaları yapabileceklerdir. Ancak bu kuruluşların da TMO’ca belirlenen kök sayısı ve ekim alanı limitleri dahilinde araştırma yapmalarının mümkün olabilmesi için bilimsel araştırma projelerinin TMO’ca uygun görülmesi ve akabinde Bakanlık tarafından bilimsel araştırma amaçlı izin belgesi düzenlenmesi gerekecektir.
Yönetmelik uyarınca ayrıca yetiştiricilik yapılacak yerin uygunluğunu tespit etme, tesisin yetkinlik belgesi alma şartlarını taşıyıp taşımadığını kontrol etme, ekim ile hasat arasındaki kültürel faaliyetleri takip etme, ilaç etkin maddesi üretimi amaçlı kenevir yetiştiriciliği için izin verilen tesisi/bilimsel araştırma yapılan kurumu/kuruluşu ayda en az bir kez denetleme, hasat edilen çiçek ve yapraklara ilişkin verileri tutanak altına alarak ihtiyaç fazlasını ve izni iptal edilen tesislerin ürünlerini imha etme işlemleri hususunda görevli bir kontrol heyetinin oluşturulması öngörülmüştür. Söz konusu kontrol heyeti kenevir yetiştiriciliği konusunda eğitimli ve/veya deneyimli İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, İl Sağlık Müdürlüğü, TMO ile görev alanına göre İl Emniyet Müdürlüğü ya da İl Jandarma Komutanlığı narkotik birimleri temsilcilerinden oluşacaktır.
Yönetmelik uygulamada ortaya çıkabilecek tereddütlerin giderilmesi hususunda ise ilgisine göre Bakanlık, İçişleri Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığının yetkili olacağını düzenlemiştir. Türkiye’yi ilaç araştırmalarında bir merkez haline getirme potansiyeline sahip olan bu Yönetmelik, uluslararası kenevir alanında Türkiye için önemli bir adımı temsil etmektedir. Kenevirin denetimli ekimine izin verilmesiyle çeşitli hastalıklara yönelik tedavilerin iyileştirilebileceği bilinmektedir. Benzer gözetim ve kontrol prosedürlerine sahip diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, Türkiye’nin kenevire yaklaşımı hala temkinli olduğu, bilimsel araştırmalara ve tedavi edici uygulamalara odaklandığı söylenebilecektir.