Türkiye’de fikri mülkiyet mevzuatı, özellikle, 2017 yılında Sınai Mülkiyet Kanununun da yürürlüğe girmesi ile uluslararası normlar ve standartlar ile birebir uyumlu hale gelmiştir. Fakat hukuki çerçeve, fikri mülkiyet haklarının korunması için sağlam bir temel sunsa da uygulamadan kaynaklanan bazı engeller bulunduğundan etkin bir hukuki koruma sağlanması için bazı iyileştirmelerin yapılması gerekmektedir.
Fikri mülkiyet haklarının korunması bakımından önemli bir engel, özel fikri mülkiyet uzmanlık mahkemeleri bulunmasına rağmen; bu mahkemelerde görev yapan hakimlerin uzmanlık bilgisinin sınırlı olmasıdır. Bu durum, ilk derece uzmanlık mahkemeleri ile bölge adliye mahkemelerinde; gecikmelere, tutarsız kararlara ve genel olarak verimsizliklere neden olmaktadır. Bilirkişi raporlarına fazlaca başvurulması genel olarak yargılama sürelerinde ve özelde de ihtiyati tedbir taleplerinin incelenmesinde ciddi gecikmeler yaratmaktadır.
Bunun yanı sıra; tazminat talebi içeren yargılamalarda yaşanan aksaklıklar, tazminat taleplerinden beklenen etkinliği engellemektedir. Sınai Mülkiyet Kanunu, tazminat taleplerinde özellikle yoksun kalınan karın hesaplanması bakımından oldukça elverişli hükümler içerse de bilirkişi incelemelerindeki eksiklikler, davalıların ticari kayıtlarını tam ve doğru olarak sunmamaları gibi pratik uygulama zorlukları süreci önemli ölçüde uzatmakta ve etkinliğini ortadan kaldırmaktadır.
Uygulamada yaşanan tüm bu zorluklara rağmen, fikri mülkiyet sistemindeki olumlu gelişmeler, ilerleme işaretleri de sunmaktadır.
Her şeyden önce, Türk Patent ve Marka Kurumu (“TÜRKPATENT), idari süreçleri hızlandırmak için çevrimiçi araçlarını önemli ölçüde geliştirmiştir. TÜRKPATENT tarafından hazırlanmış olan kılavuzlar, kanaatimizce kuralların tutarlı şekilde uygulamasına katkıda bulunmaktadır. TÜRKPATENT itiraz süreçleri, özellikle kötü niyetli marka başvurularına karşı oldukça etkili hale gelmiştir. Ayrıca, 10 Ocak 2024 tarihinden itibaren markanın iptaline ilişkin süreçlerin TÜRKPATENT tarafından görülecek olması bu süreçler bakımından hızlanma yaşanacağı beklentisi yaratmaktadır.
Ayrıca, daha önce kapatılan ihtisas mahkemelerinin yeniden açılması ve yeni mahkemelerin eklenmesi de oldukça olumlu bir gelişmedir. Halihazırda, Türkiye çapında toplam 14 Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi (İstanbul'da 8, Ankara'da 5 ve İzmir'de 1) ve toplam 9 Fikri ve Sınai Haklar Ceza Mahkemesi (İstanbul'da 6, Ankara'da 1, İzmir'de 1 ve Antalya’da 1) bulunmaktadır. İstanbul fikri mülkiyet mahkemelerine atanan yeni hakimlerle birlikte süreçlerde bir iyileşme yaşanmaktadır.
Bunların yanı sıra; gümrük idarelerinin marka sahipleri ile iş birliklerini arttırmaları, sahte ürünlerin erken aşamada tespit edilerek el konulması süreçlerini daha etkin hale getirmektedir. Gümrük durdurmalarının artışı ve gümrük idareleri ile olan iletişim kanallarının iyileştirilmesi, fikri mülkiyet ihlallerine karşı idarenin proaktif bir yaklaşımını da beraberinde getirmektedir.
Arama ve el koyma kararlarının alınmasındaki zorluklar devam etmekle birlikte; bu konuda da dikkate değer iyileştirmeler yaşanmış olup son zamanlarda oldukça büyük ölçekli baskın operasyonları da gerçekleştirilmiştir.
Bütün bunların yanı sıra, sivil toplum kuruluşlarının, Adalet Bakanlığı ile etkileşimde bulunma çabaları, ayrıca Adalet Bakanlığı'nın hakimler için gerekli eğitimi sağlama girişimleri, hakimler arasındaki bilgi eksikliğinin giderilmesine yönelik çabaları göstermektedir.
Bu çerçevede, uygulamada yaşanan zorluklara rağmen çeşitli paydaşların iş birliği çabaları ve stratejik reformlar, Türkiye'nin fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin sistemlerinde umut verici bir ilerleme olduğunu göstermektedir. Hakimlerdeki uzmanlık eksikliklerini gidermeye yönelik girişimler, kurumsal prosedürleri iyileştirme çabaları ve ihlallere karşı proaktif önlemler, ülkenin fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin yetkinliklerini güçlendirmeye yönelik bir taahhüdü yansıtmaktadır. Bu çabalar devam ettikçe, Türkiye daha sağlam ve etkili bir fikri mülkiyet korunma sistemi kurma yolunda ilerlemektedir.